Live Library
Voorjaar 1998 werd ik uitgenodigd door National museum Zadar, in samenwerking met kunstenaars / curatoren Sandra Sterle en Dan Oki.
De vraag was om de inwoners van Zadar te betrekken bij een project, dat in gaat op de historie van de City Loggia, een laat middeleeuws gebouw aan het centrale plein.
Zadar ligt aan de kust en is in de Tweede Wereldoorlog zwaar onder vuur genomen. In de laatste oorlog hebben vele inwoners drie jaar lang in kelders geleefd.
Bij navraag werd me duidelijk, dat men buitenlandse kunstenaars uitnodigt om ‘in de toekomst te kijken’ – maar niet dat deze kunstenaars de oorlog opnieuw aankaarten. Ik wilde daar respect voor tonen, maar tegelijkertijd wil ik als kunstenaar een manier vinden om binnen de kunst een gebaar te maken naar het overleven; voor, tijdens of na een oorlog. Ik zocht een manier om het onderwerp ‘oorlog' te vermijden, maar er met een omweg toch over te spreken.
De City Loggia kreeg in 1885 de bestemming van een openbare bibliotheek. Tijdens de tweede wereldoorlog werd die bibliotheek er weggehaald om in veiligheid te brengen. Na de oorlog werd zij gehuisvest een paar straten verder. Deze behuizing met daarin de bibliotheek werd in de laatste oorlog zwaar gebombardeerd. Momenteel is er een internationale actie gaande om boeken aan Zadar te doneren.
Voor mij is het lezen een koesteren van boeken en verhalen een manier om moeilijke tijden te overleven. In deze periode was ik zelf net bezig om mijn eige bibliotheek, die voor een verbouwing maandenlang in dozen had gezeten, weer uit te pakken. Het trof me, hoezeer elk boek dat ik in mijn hand nam, me onmiddelijk naar binnen zoog, en me herinnerde aan de beelden en verhalen die er in verborgen lagen. Ik besloot in de City Loggia een `Tijdelijke Bibliotheek' te organiseren. Tijdelijk, passerend in de tijd, met boeken zwevend in de hand juist wanneer je er naar reikt. Een collectie van boeken, verhalen, die altijd bestaat - ook als de bibliotheek vernietigd wordt.
Het museum bracht me via de universiteit in contact met een tolk. Samen spraken we, zij in 't Kroatisch en ik in 't Engels, een week lang met mensen in Zadar. We vroegen, of zij voor n twee weken durende tentoonstelling hun favoriete boek wilden meebrengen,as an attempt to make a library of stories and parts of stories, that one treasures in the heart to survive.' We vroegen ook of zij hun favoriete passage erin tijdens de opening wilden voorlezen.
Na een week brachten vijftig mensen een boek mee. Soms één boek per twee personen, want boeken zijn duur in Zadar. We hingen de boeken op, zodat ze in de ruimte zweefden, op ooghoogte van de eigenaar: kinderen lager, volwassenen hoger. Ze hingen geopend bij de persoonlijk uitgekozen passage.
Tijdens de tentoonstelling lieten mensen elkaar hun boeken zien, en bladerden nieuwsgierig door andermans uitgekozen passages. Tijdens de opening lazen vele boekeigenaars, ook zij, die eerst te verlegen waren, voor. Het was niet de bedoeling een voorlees-moment te maken met een lezer op een podium en luisteraars op een afstandje. Iedereen las door elkaar heen, zijn eigen verhaal alleen hoorbaar voor hemzelf en voor de mensen om hem heen. Er ontstond een gons van verhalen. Soms herinnerde het aan de toren van Babel, zoals ook voormalig Joegoslavië op conflictueuze wijze vele talen sprak. In a Temporary Library ontstond een tijdelijk, vluchtig, prachtig geluid van individueel hoorbare verhalen.